هوش تجاری (Business Intelligence) یک فرآیند مبتنی بر فناوری برای تجزیه و تحلیل داده‌ها است، که به مدیران و کارمندان سازمان‌ها کمک می‌کند تصمیمات تجاری‌شان را آگاهانه‌تر بگیرند. BI شامل گستره وسیعی از متدولوژی‌ها، ابزارها و برنامه‌ها است، که به سازمان امکان جمع آوری اطلاعات از سیستم‌های فناوری اطلاعات داخلی و منابع خارجی و همچنین آماده‌سازی این اطلاعات برای تجزیه و تحلیل آنها را می‌دهد. نتیجه نهایی این عمل اجرای کوئری‌ها، تهیه گزارش، ایجاد داشبورد و نمودار داده‌ها است، که به مدیران و متخصصان در گرفتن تصمیمات عملیاتی و برنامه ریزی استراتژیک کمک می‌کند.
هوش تجاری به استفاده سازمان‌ها از برنامه‌ها و ابزارهای تکنولوژی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات خام گفته می‌شود؛ این ساده‌ترین تعریفی است که می‌شود برای این مبحث گسترده داشت. این روش به عنوان یک رویکرد در معماری سازمانی و شخصی به وجود آمده است که با استفاده از تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده‌ها در تصمیم‌گیری صحیح، سریع و اصولی به مدیران کمک شایانی می‌کند. با به کارگیری این روش فاصله بین مدیران میانی و ارشد از نظر ارتباط و سطح اطلاعاتی از بین خواهد رفت و اطلاعاتی که تصمیم گیرندگان نیاز خواهند داشت در هر سطح و سریع‌ترین زمان در اختیار آنها قرار خواهد گرفت.
حال تصور کنید شما مدیر یک سازمان یا شرکت هستید و می‌خواهید عوامل موفقیت و شکست خود در آینده را با استفاده از داده‌ها و اطلاعات خود بسنجید. اگر در این مسیر از هوش تجاری استفاده کنید، BI به شما کمک می کند با استفاده از ابزار و روش‌هایی مانند: نمودارهای متنی و گرافیکی، گزارش‌ها و داشبوردها عوامل موفقیت یا شکست در پروژه‌های خود را شناخته و با توجه به ابزارهای موجود مشکلات را برطرف کنید.
معماری هوش تجاری چیزی فراتر از یک نرم افزار BI است. داده‌های هوش تجاری معمولاً در پایگاه داده‌ای که برای کل سازمان ساخته شده است یا در بازارهای داده‌ای (data marts) کوچکتری که زیر مجموعه‌ای از اطلاعات کسب و کار را برای هر بخش و واحد تجاری نگهداری می‌کنند، ذخیره می‌شوند، که اغلب با یک پایگاه داده سازمانی ارتباط دارند. علاوه بر این، مخازن بزرگ داده (data lakes) بر اساس خوشه‌های Hadoop یا سایر سیستم‌های کلان داده به طور فزاینده‌ای به عنوان مخازنی برای هوش تجاری و تحلیل داده‌ها، به ویژه برای اطلاعات ورود به سیستم، داده‌های حسگر، متن و انواع دیگر داده‌های بدون ساختار یا نیمه ساختاریافته استفاده می‌شود.
داده‌های هوش تجاری می‌توانند شامل اطلاعات تاریخی و زمان واقعی داده‌های جمع آوری شده از سیستم‌های منبع در هنگام تولید باشند، ابزارهای موجود باعث می‌شود تا از فرآیندهای تصمیم‌گیری و تکنیک‌های استراتژیک و تاکتیکی پشتیبانی کند. قبل از استفاده در برنامه‌های BI، داده‌های خام دریافتی از منابع مختلف معمولاً باید یکپارچه شوند. برای اطمینان از اینکه تیم‌های هوش تجاری و کاربران آن در تجزیه و تحلیل اطلاعات، دقیق و سازگار هستند، با ادغام داده‌ها و بررسی صحت اطلاعات اقدام به یکپارچه سازی و تایید اطلاعات می‌کنند.
به طور کلی، نقش هوش تجاری بهبود عملکردهای تجاری سازمان از طریق استفاده از داده‌های مربوطه است. شرکت‌هایی که به طور موثر از تکنیک‌ها و ابزارهای BI استفاده می‌کنند می‌توانند داده‌های جمع آوری شده را به بینش ارزشمندی در مورد فرآیندها و استراتژی‌های تجاری تبدیل کنند. سپس می‌توان از چنین بینشی برای تصمیم‌گیری بهتر در زمینه تجارت استفاده کرد که باعث افزایش بهره‌وری و درآمد و همچنین تسریع رشد کسب و کار و سودآوری بیشتر می‌شود.
بدون استفاده از هوش تجاری، سازمان‌ها نمی‌توانند به راحتی از تصمیم‌گیری مبتنی بر داده استفاده کنند. در عوض، مدیران و کارمندان اساساً تصمیمات مهم تجاری خود را بر اساس سایر عوامل مانند دانش انباشته، تجربیات قبلی، شهود و احساسات قرار می‌دهند. اگرچه با استفاده از این روش‌ها می‌توان تصمیمات خوبی گرفت، اما به دلیل کمبود داده‌ها این تصمیمات مملو از خطاها و اقدامات اشتباه هم هستند. از طرفی کسب و کارهایی که با رویکرد توسعه پیش می‌روند و با بهره‌مندی از متد و روش‌های آینده پژوهی کسب و کار به توسعه کسب و کارشان می‌اندیشند می‌توانند از داده‌های خروجی و آنالیزهای انجام شده توسط سیستم‌های هوش تجاری در همین راستا استفاده کنند.
یک برنامه موفق کسب و کار هوشمند مزایای مختلف تجاری را در یک سازمان ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، BI به بالاترین مدیران اجرایی (مدیران C-suite) و مدیران دپارتمان‌ها امکان می‌دهد تا عملکرد کسب و کار را به طور مداوم کنترل کنند تا در صورت بروز مشکلات، بتوانند به سرعت آنها را رفع کنند. تجزیه و تحلیل داده‌های مشتری به کارآیی بازاریابی، فروش و خدمات مشتری کمک می‌کند. زنجیره تامین، منابع تولید و توزیع را می‌توان قبل از اینکه خسارت مالی وارد کنند، شناسایی کرد. مدیران منابع انسانی بهتر می‌توانند بهره‌وری کارکنان، هزینه‌های نیروی کار و سایر داده‌های نیروی کار را کنترل کنند.
ابتکارات BI همچنین مزایای تجاری محدودتری را به همراه دارد. از جمله اینکه، کار مدیران پروژه را برای بررسی وضعیت پروژه‌های تجاری و سازمان‌ها بابت جمع آوری اطلاعات رقابتی از رقبای خود آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، تیم‌های مدیریت هوشمند کسب و کار، مدیریت داده و IT از هوش تجاری بهره می‌برند و از آن برای جنبه‌های مختلف فناوری و عملیات تجزیه و تحلیل استفاده می‌کنند.
هوش تجاری مجموعه‌ای گسترده از برنامه‌های تجزیه و تحلیل داده را برای پاسخگویی به نیازهای مختلف اطلاعاتی ارائه می‌دهد. بیشتر آنها توسط هر دو نرم‌افزار سلف سرویس هوش تجاری (Self-service BI) و سیستم عامل‌های سنتی پشتیبانی می‌شوند. لیستی از تکنولوژی‌های هوش تجاری که برای سازمان‌ها در دسترس است شامل موارد زیر است:
Ad hoc analysis یکی از عناصر بنیادی برنامه‌های مدرن و ویژگی اصلی ابزارهای سلف سرویس هوش تجاری است. این عنصر فرآیندی برای نوشتن و اجرای کوئری‌ها جهت تجزیه و تحلیل مسائل و مشکلات خاص کسب و کار است. با وجود اینکه معمولا کوئری‌های Ad hoc به سرعت ایجاد می‌شوند، اما در نهایت به طور منظم اجرا می‌شوند و به همراه نتایج تجزیه و تحلیل در داشبورد و گزارشات گنجانده می‌شوند.
پردازش تحلیلی آنلاین ((Online analytical processing (OLAP) یکی از فناوری‌های اولیه هوش تجاری است. ابزارهای OLAP کاربران را قادر می‌سازند داده‌ها را در ابعاد مختلف تجزیه و تحلیل کنند، که به ویژه برای بررسی‌ها و محاسبات پیچیده مناسب است. در گذشته داده‌ها باید از یک انبار داده استخراج و در مکعب‌های اطلاعاتی چندبعدی OLAP ذخیره می‌شدند، اما امروزه امکان اجرای تجزیه و تحلیل OLAP به طور مستقیم بر روی پایگاه‌های ستونی وجود دارد و روز به روز در حال افزایش است.
هوش تجاری موبایل، برنامه‌ها و داشبوردهای BI را در تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها در دسترس کاربران قرار می دهد. ابزارهای هوشمند سازی کسب و کار موبایل معمولا بیشتر از اینکه برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شوند برای مشاهده آنها به کار می‌روند، و با تأکید بر سهولت استفاده طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، داشبوردهای تلفن همراه فقط ممکن است دو یا سه تجسم داده و KPI را نمایش دهند تا به راحتی در صفحه دستگاه مشاهده شوند.
مراحل فرآیند هوش تجاری:
مزایای هوش تجاری:
انواع متد در ابزارها و برنامه‌های هوش تجاری:
