بلاک چین چیست؟ و چه کاربردی دارد؟ هر آنچه که باید بدانید

زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه

امروزه بلاک چین در صنایع مختلف، رشته‌ها و شاخه‌های کاری زیادی شناخت شده است و به کار می‌رود. این فناوری که زنجیره‌ای از بلوک‌های حاوی اطلاعات است، برای ارسال اطلاعات از متد خاصی پیروی می‌کند که امنیت آن را چندین برابر می‌کند. ویژگی‌های جالب این فناوری منجر به محبوبیت سریع آن در بین متخصصان شده است. اما بلاک چین چیست؟ چطور کار می‌کند؟ چه مشکلاتی را حل می‌کند؟ و چطور این فناوری مشاغل مختلف را تحت تاثیر قرار داده است؟ برای پاسخ به این سوالات تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

در ادامه مقاله می‌خوانید:

بلاک چین (Block chain) چیست؟

بلاک چین در واقع یک دفترچه توزیع‌شده عمومی و غیرمتمرکز است؛ که از دو کلمه Block و Chain تشکیل شده و به‌معنی زنجیره بلوک است. منظور از زنجیره بلوک، زنجیره‌ای از اطلاعات دیجیتال ذخیره شده در یک بلاک است. بلاک‌چین امکان ارسال و دریافت ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کند. در واقع فناوری بلاک‌چین نوعی سیستم ثبت اطلاعات و گزارشات است که اطلاعات آن بین همه اعضای یک شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود.

جعل این فناوری ایمن بدلیل رمزنگاری قوی امکان‌پذیر نیست. پس از ثبت داده در یک بلاک تغییر آن امکان‌پذیر نیست و داده‌های ذخیره شده در اختیار همه اعضای شبکه قرار می‌گیرد؛ بنابراین برای تغییر آن‌ها نیاز به تغییر در بلاک‌های دیگر موجود در شبکه است.

فرآیند صدور مالکیت در بلاک‌چین توسط ترکیبی از کلیدهای عمومی و خصوصی انجام می‌شود. از ویژگی‌های بلاک چین این است که به‌صورت متن باز است و هیچ مالکی ندارد؛ ویژگی‌ دیگر آن مدیریت و تنظیم شبکه به‌صورت اتوماتیک است.

فناوری بلاک چین به‌صورت بالقوه امکان حذف مقادیر زیادی از ثبت سوابق، صرفه‌جویی در هزینه، ساده‌سازی زنجیره‌های تامین و … را دارد.

بلاک چین اتریوم

سازمان‌ها و استارت‌آپ‌های استاندارد بلاک چین در حال بررسی سازوکارهای جدیدتر برای ایجاد کارآیی بیشتر هستند.

اتریوم یک پلتفرم آزاد بر پایه فن‌آوری بلاک چین است که توسعه‌دهندگان، برنامه‌های غیرمتمرکز خود را روی آن پیاده‌سازی می‌کنند. در واقع اتریوم مانند بیت کوین، یک Bloch chain توزیع شده عمومی است. سال گذشته اتریوم شروع به کشف راه‌هایی برای افزایش عملکرد خود (پس از اینکه دفتر بلاک چین به بیش از یک میلیون تراکنش در روز رسید) نمود.

اتریوم به دو اصلاحیه پیشنهادی رسیدگی کرد. یکی از آن‌ها مکانیسم “لایه ۲” بود که پردازش معاملات خارج از زنجیره در یک پایگاه داده استاندارد بود. راه حل دیگر خرد کردن بود که امکان پردازش همزمان و موازی بسیاری از معاملات را فراهم می‌کرد. با توجه به گستردگی بلاک چین، این فناوری در برگیرنده تراکنش‌های مالی است و امکان بکارگیری در هر صنعتی را دارد.

کاربرد بلاک چین در صنایع مختلف

بلاک چین در صنایع مختلف از جمله حمل و نقل دریایی، انرژی، نفت و گاز، بانکداری، غذایی و طیف گسترده‌ای از کاربردها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به عنوان مثال در حمل و نقل، بارنامه حمل بار به‌صورت کاغذی تهیه می‌شود که قبل از تحویل کالا نیاز به ثبت چندگانه توسط بازرسان و گیرنده‌ها دارد. حتی زمانی که این سیستم الکترونیکی باشد، هنوز روند اداری طولانی‌ برای تحویل کالاها مورد نیاز است.

در آزمایشی از سیستم ردیابی بار مبتنی بر‌ Block chain با ۹۴ شرکت‌کننده، از جمله بیش از ۲۰ اپراتور بندر و ترمینال مشخص شد که فناوری قرارداد هوشمند، دمای کانتینرها را با استفاده از فناوری IoT (اینترنت اشیا) ردیابی می‌کند؛ زمان خروج آن‌ها از بنادر و رسیدن به مقصد گزارش می‌دهد.

هر یک از شرکت‌کنندگان در زنجیره تامین حمل و نقل در حالی که کانتینر در حال حمل و نقل بود می‌توانستند پیشرفت کالاها را از طریق دفتر بلاک چین مشاهده کنند. همچنین وضعیت اسناد گمرکی، بارنامه‌ها و سایر داده‌ها را بلافاصله (Realtime) مشاهده کنند.

وضعیت اسناد گمرکی، بارنامه‌ها و سایر داده‌ها نیز به‌صورت آنی و بلافاصله قابل مشاهده است. از آنجایی که این رکورد غیرقابل تغییر است، هیچ یک از طرفین نمی‌توانستند یکی از بلاک‌ها را بدون توافق دیگران در شبکه تغییر، حذف یا حتی بلاکی به آن اضافه کنند. بلاک چین حجم عظیمی از ثبت داده را از بین می‌برد؛ حجم زیادی از داده‌ها که در صورتی که چندین طرف در یک معامله درگیر باشند، گیج کننده خواهد بود. بنابراین فناوری بلاک‌چین و دفترهای توزیع شده در نهایت ممکن است روشی برای ادغام ثبت تمام تجارت جهانی در آینده نزدیک باشد.

بلاک چین در فین تک

امروزه بلاک چین در فین تک (FinTech) یا فناوری مالی درخشش خوبی دارد و دسترسی مشتریان به خدمات مالی را دگرگون کرده است. کسب و کارها در حوزه فین تک، از فناوری دیجیتال برای تولید محصولات و ارائه خدماتی مانند بانکداری آنلاین، مدیریت مالی، بانکداری بدون شعبه، هوش مصنوعی و کیف پول الکترونیکی استفاده می‌کنند.

بلاک چین در سطوح بالا اشخاص ثالث را از معامله حذف می‌کند. به عبارت دیگر، معامله مالی در این فناوری به هیچ پشتوانه بانکی یا دولتی احتیاج ندارد و این به معنای حذف کارمزد است. بلاک چین به تعدادی از موارد معمول استفاده در بازار خدمات مالی از جمله انطباق مقررات، پرداخت‌ها و تسویه حساب‌های مرزی، ردیابی دارایی و مالیات تجاری و تسویه حساب‌های پس از تجارت اعطا می‌شود. از آنجا که ورودی‌های بلاک چین به‌صورت آنی قابل مشاهده است، این فناوری توانایی کاهش زمان ترخیص و تسویه حساب را دارد. این پروسه ممکن است تا پنج روز طول بکشد.

در گزارشی ادعا شده است که فناوری بلاک چین می‌تواند هزینه‌های زیرساخت هشت بانک از ۱۰ بانک سرمایه‌گذاری بزرگ جهان را به طور متوسط ۳۰٪ کاهش دهد، این مبلغ به ۸ تا ۱۲ میلیارد دلار پس‌انداز سالانه برای این بانک‌ها تبدیل می‌شود. در مورد پرداخت‌های حاشیه‌ای، پردازش اغلب پیچیده است و شامل چندین لایه ارتباطی بین شرکت‌کنندگان پرداخت برای تایید معاملات است. پرداخت و تسویه حساب در صنعت خدمات مالی از جمله بازارهای سهام بسیار ناکارآمد است، زیرا در این فرآیند هر سازمانی داده‌های خود را حفظ می‌کند؛ سایر افراد از طریق پیام‌رسانی الکترونیکی در مورد اینکه در کجای فرآیند هستند، ارتباط برقرار می‌کنند.

مسئله پردازش معمول روند را کند می‌کند؛ پرداخت‌های دریافتی از پرداخت‌های صادر شده پیشی می‌گیرد و بورس را مجبور به استفاده از پردازش دسته‌ای می‌کند. در نتیجه، تسویه به طور معمول دو روز طول می‌کشد. این تاخیر در تسویه حساب‌ها، بانک‌ها را مجبور می‌کند پولی را که در غیر این صورت می‌توانستند سرمایه‌گذاری کنند، کنار بگذارند.

از آنجایی‌که که بلافاصله می‌توان داده‌ها را با کاربران بلاک چین به اشتراک گذاشت، این فناوری نیاز به اصلاح، تایید و تجزیه و تحلیل تجارت را کاهش می‌دهد یا بطور کامل از بین می‌برد. این امر موجب انجام فرآیند تسویه‌حساب به‌صورت کاراتر و موثرتر می‌شود.

جی پی مورگان بنیانگذار این شبکه، هدف از ایجاد آن را کاهش تعداد واسطه‌ها در فرآیند به‌منظور افزایش سرعت پرداخت بیان می‌کند.

مسترکارت نیز در اواخر سال ۲۰۱۷ شبکه Block Chain خود را راه‌اندازی کرد تا بانک‌ها و بازرگانان شریک را قادر به پرداخت سریع‌تر و مطمئن‌تر پرداخت‌ها کند. از سرویس بلاک‌چین مسترکارت می‌توان برای پاک کردن معاملات کارت اعتباری و از بین بردن کارهای مدیریتی با استفاده از قوانین قرارداد هوشمند و تسریع در تسویه‌حساب معاملات استفاده کرد.

مزایای استفاده از فین تک عبارتند از: سرعت بالاتر انجام کارها، خطای کمتر، کاهش نیروی انسانی، شفافیت مالی بیشتر و کاهش هزینه‌های جانبی.

بلاک چین و پرداخت‌های موبایل

قبل از راه‌اندازی صرافی الکترونیکی مبتنی بر Block Chain، ارائه‌دهنده ارز نظیر به نظیر KlickEx برای زیرساخت‌های شرکت دچار محدودیت بود. این سرویس حدودا به یک میلیون کاربر در روز در هشت کشور یا حدود ۸۰٪ از خانوارهای منطقه اقیانوس آرام خدمات ارائه می‌دهد. امروزه مبادلات پولی حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از کل پرداخت‌های الکترونیکی زیر ۲۰۰ دلار را دربر می‌گیرد.

هنگامی که مالیات سنگین دریافت نمی‌شود، سیستم مبادله قدیمی KlickEx قادر به پرداخت هزینه‌های بین ۹۰ تا ۲۰۰ ثانیه است. سیستم پرداخت مبتنی بر بلاک‌چینی که KlickEx ایجاد کرده است پرداخت‌های فرا مرزی را در چند ثانیه پردازش می‌کند.

ارائه‌دهنده سیستم پرداخت Polynesian با IBM همکاری کرد تا یک شبکه پرداخت منبع باز به عنوان یک مبادله بین‌المللی جدید مبتنی بر بلاک‌چین (Block chain) ایجاد کند. شبکه جدید با استفاده از بسترهای نرم‌افزاری بلاک چین IBM، امکان تبادل الکترونیکی ۱۲ ارز مختلف را از طریق جزایر اقیانوس آرام و همچنین استرالیا، نیوزیلند و انگلستان فراهم می‌کند. سیستم جدید در زمان واقعی مبتنی بر بلاک‌چین به این معنی است که پرداخت بلافاصله اتفاق می‌افتد.

کاربرد بلاک چین در پزشکی

بلاک چین می‌تواند به عنوان یک شبکه همکاری عمل کند و طرفین مختلف را قادر می‌سازد تا اطلاعاتی مانند پرونده الکترونیکی مراقبت‌های بهداشتی بیمار را به‌صورت آنی مبادله و اضافه کنند.

زنجیره بلوک به عنوان یک ابزار تایید عمل می‌کند تا اطمینان حاصل کند فقط کاربران مجاز مانند پزشک، ارائه‌دهنده بیمه یا بیمار تغییرات را انجام می‌دهند.

قابلیت همکاری Blockchain می‌تواند مبنای تبادل داده باشد و به‌عنوان جایگزینی برای مبادلات اطلاعات سلامت امروز (HIE) عمل کند. این شبکه به عنوان یک شبکه مش برای انتقال اطلاعات بیمار به‌صورت آنی و بلافاصله برای ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، داروخانه‌ها، پرداخت‌کنندگان بیمه و محققان بالینی عمل می‌کند. با این فناوری سوابق بیماران با امنیت بالا ذخیره می‌شود و در مواقع نیاز در اختیار مراکز درمانی و … قرار می‌گیرد.

در سال ۲۰۱۷ استارت‌آپ MintHealth، سوابق سلامت شخصی قابل حمل را بر اساس مبادله بلاک چین راه‌اندازی کرد. این استارت‌آپ در حال آماده‌سازی بسترهای لازم برای برنامه‌های بیمه سلامت تجاری است. این برنامه‌ها برای کمک به بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند نارسایی قلبی، دیابت و فشار خون بالا استفاده می‌شوند. امروزه این بیماران بیش از ۹۰٪ هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی را تشکیل می‌دهند.

علاوه بر این، بیماران در معرض خطر نیز با دسترسی به پرونده پزشکی خود و کنترل داده‌های سلامت ‌شان با وارد کردن داده‌هایی مانند علائم حیاتی یا سطح گلوکز خون، از مزایای آن برخوردار خواهند شد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده در حال استفاده از بلاک چین برای تبادل امن اطلاعات بیماران از جمله سوابق پزشکی الکترونیکی حساس، آزمایشات بالینی و … است.

آمازون سرویس تجزیه و تحلیلی را با هدف جستجوی داده‌های غیر ساختاری ارائه داد که پزشکان برای درمان بهتر بیماران از آن استفاده کنند. سرویس جدید آمازون یک موتور پردازش زبان طبیعی است که قادر به خواندن نسخه پزشک، رادیولوژی و … است. این سرویس از الگوریتم‌های یادگیری ماشین استفاده می‌کند.

در اوایل سال ۲۰۱۹، SAP یک سرویس ردیابی زنجیره تامین مبتنی بر بلاک چین را راه‌اندازی کرد. این سرویس عمده‌فروشان دارو را قادر به احراز هویت بسته‌بندی داروهایی که از بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها برگردانده شده است، می‌کند. این مرکز قصد دارد استفاده از این فناوری را گسترش دهد و طیف وسیعی از فرآیندهای زنجیره تامین دارو را شامل شود.

فرصت‌های شغلی بلاک چین

همزمان با کشف مشاغل بیشتر در حوزه بلاک چین، مشاغل توسعه دهندگان بلاک چین در حال رشد روزافزون است. «توسعه دهنده بلاک چین» در بین پنج شغل برتر نوظهور، رتبه اول را دارد و تقاضا برای این موقعیت شغلی بیش از دو برابر شده است.

تمام مشاغل باید هنگام استفاده از بلاک چین رویکردی عملی داشته باشند ولی نمی‌توانند کورکورانه یک فن‌آوری جدید را به‌کار بگیرند. فناوری‌هایی که قابلیت تغییر فعالیت‌های تجاری جهان را دارند، تبدیل به مشاغلی می‌شوند که متقاضیان زیادی دارند؛ مشاغل مرتبط با بلاک چین در صدر قرار دارد. از جمله مشاغل برتر حوزه بلاک چین می‌توان به توسعه‌دهنده بلاک چین، معمار فناوری بلاک چین، مدیر محصول بلاک چین، تحلیلگر ریسک بلاک چین، مدیر تحلیلگر روابط عمومی بلاک چین، مهندس نرم افزار نهایی و مشاور حقوقی بلاک چین اشاره کرد.

در شکل پنج شغل برتر نوظهور مورد تقاضا در لینکدین در سال ۲۰۱۸ قابل مشاهده است که در صدر آن توسعه‌دهنده بلاک چین رویت می‌شود که تقاضای آن ۳۳ برابر شده است. و رتبه دوم مربوط به  مهندسان یادگیری ماشین است.

کاربرد بلاک چین در صنعت هوایی

استفاده از تکنولوژی بلاک چین در صنعت هواپیمایی از سال ۲۰۱۶ مورد توجه قرار گرفت و روز به روز در حال رشد است. این تکنولوژی کاربردهای حائز اهمیتی در صنعت هوایی دارد که از جمله کاربردهای آن می‌توان به فروش بلیط، شناسایی مسافران، مدیریت گردشگری و مسافران وفادار نام برد.

امروزه بسیاری از اسناد مورد استفاده در صنعت هوایی غیرشفاف هستند و به شیوه سنتی تهیه می‌شوند. که همین منجر به رخ دادن سوانح و بروز تاخیر و در نتیجه ایجاد هزینه‌های اضافی می‌شود. بلاک‌چین به کمک این صنعت آمده و روال تولید اطلاعات را به‌صورت شفاف انجام می‌دهد تا از مشکلات احتمالی ناشی از عدم شفافیت جلوگیری شود. از جمله مزایای بلاک چین در این صنعت می‌توان به مواردی مانند: سادگی و سهولت، کاهش هزینه‌ها و قابلیت انتقال داده‌ها نام برد.

جمع‌بندی

دلیل اینکه برخی از سازمان‌ها نسبت به حرکت رو به جلو احساس ناراحتی می‌کنند این است که بلاک چین به قلب نحوه سازماندهی اطلاعات و زیرساخت‌های نگهداری سوابق خود می‌رود. هرگونه تعمیرات اساسی بلاک‌چین محور، قرار نیست یک شبه رخ دهد و زمانبر خواهد بود. برای این فرآیند باید هم منطق کاری و هم منطق فنی مشخص شود، برنامه‌ها توسعه داده شده و افراد برای استفاده از آن آموزش ببینند.

این تکنولوژی باعث افزایش دقت و صحت در فرآیندها، افزایش بهره‌وری، افزایش سرعت و امنیت، کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت آن در عملیات است؛ در نتیجه باعث بهبود چشمگیری در کیفیت خدمات در صنایع و کاربردهای مختلف می‌شود. معایب این فناوری می‌توان به هزینه‌های قابل توجه این فناوری اشاره نمود.

سوالات متداول:

نکات کلیدی: